Aby powiedzieć

o leczeniu raka gruczołu krokowego najpierw krótko musimy  omówić jego naturalną historię, naturalny przebieg. Na początku mamy do czynienia z nowotworem miejscowym ograniczonym do gruczołu lub miejscowo zaawansowany. W tym przypadku stosujemy przede wszystkim leczenie miejscowe. Leczenie miejscowe w większości przypadków jest skuteczne. W zasadzie zawsze prowadzi do zmniejszenia masy nowotworu, obniżenie stężenia PSA. Niestety u części chorych dochodzi do niepowodzenia leczenia, kolejnego odrostu nowotworu, kolejnego wzrostu PSA. Wtedy konieczne jest włączenie leczenia hormonalnego, leczenie antyandrogennego, które zwykle również na pewien czas jest skuteczne, obniżone zostaje stężenie PSA i zmniejszona masa nowotworu. W tym okresie nowotwór znajduje się w tak zwanym stadium hormonowrażliwym. Niestety w pewnym momencie dochodzi do powstania oporności na to leczenie - tak zwanej oporności na kastrację. Oznacza to, że stężenie PSA zaczyna rosnąć pomimo niskich stężenia testosteronu czyli hormonu płciowego męskiego.
W momencie kiedy dochodzi do tego wzrostu mamy do czynienia z nowotworem hormonuopornym. Często w podobnym okresie dochodzi do rozwoju przerzutów. Wtedy istnieje jeszcze możliwość kolejnych manewrów hormonalnych. Pojawiło się na ten temat w szereg nowych leków, ale w pewnym momencie te metody równie się wyczerpują. Konieczne jest wtedy podanie chemioterapii. Chemioterapia ponownie powoduje efekt na pewien czas powoduje obniżenie stężenia PSA, zmniejszenie masy nowotworu.

Jak wybrać optymalne leczenie ?

W przypadku nowotworu miejscowego podstawą leczenia jest leczenie miejscowe. Istnieją dwie podstawowe metody leczenia miejscowego: leczenie operacyjne lub radioterapia.
Leczenie operacyjne jest to zabieg radykalnej prostatektomii czyli usunięcia prostaty. Istnieją różne techniki chirurgiczne wykonywania tego zabiegu, różne dostępy chirurgiczne, ale są te szczegóły techniczne, które operator dobiera w zależności od indywidualnej sytuacji chorego.
Kolejną metodą, która może pozwolić na uzyskanie trwałego wyleczenia jest radioterapia. Radioterapia występuje w dwóch podstawowych odmianach. Pierwsza jest radioterapia wiązką zewnętrzną, czyli napromienianie od zewnątrz, wtedy kiedy wiązka generowane przez aparat znajdujący się w pewnej odległości od pacjenta i tak naprawdę najczęściej stosuje się wiele wiązek, które krzyżują się w tym miejscu, które chcemy napromieić. Pozwala to na uzyskanie obszaru wysokiej dawki, dopasowanego w sposób maksymalny do tego obszaru, który chcemy napromienić, przy dużo niższych dawkach podanych na narządy sąsiadujące.

Inną metodą stosowania radioterapii jest brachyterapia. Brachyterapia wywodzi się od greckiego słowa brachy czyli blisko. Jest to napromienianie z bliska, a tak naprawdę napromienianie od środka. Polega to na tym, że izotop promieniotwórczy, źródło promieniowania, wprowadza się bezpośrednio do guza czy do obszaru, które chcemy napromienić. W przypadku gruczołu krokowego istnieją dwie podstawowe techniki stosowania brachyterapii. Pierwsza są to implanty czasowe, które są prowadzone przez aplikatory, które są w postaci takich igieł wprowadzane na przykład przez krocze i do tych aplikatorów, na starannie wyliczony czas, wprowadzone jest źródło promieniotwórcze, tak aby podać odpowiednią dawkę promieniowania. Po zakończeniu zabiegu aplikatory są usuwane.
Inną metodą są tak zwane implanty stałe. Polega to na wprowadzeniu na stałe źródeł promieniotwórczych. Są to źródła w postaci takich małych jak gdyby nasionek. Źródła te wprowadzone są oczywiście pod kontrolą badań obrazowych - pod kontrolą USG i zostają tam na zawsze. Dawka izotopu w tych źródłach jest wyliczana w ten sposób, że do czasu całkowitego wygaśnięcia, czyli całkowitego rozpadu tego izotopu, podana jest taka dawka promieniowania jaką byśmy chcieli. W wybranych przypadkach można też nie stosować aktywnego leczenia. Dotyczy to przede wszystkim tak zwanych raków nieistotnych klinicznie. Zaobserwowano że u chorych z niskim stopniem złośliwości nowotworu, nawet na przestrzeni 15 lat u 2/3 z nich nie dochodzi do rozwoju przerzutów odległych mimo braku jakiegokolwiek leczenia. To oznacza że panowie dla których 15 lat, biorąc pod uwagę podeszły wiek rozpoznania nowotworu, często oznacza okres porównywalny do spodziewanego przeżycia. Nie Wymagają one żadnego leczenia, ponieważ nie dojdzie do powikłań nowotworu w tym okresie, który będziemy obserwować.
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku nowotworów o wyższym stopniu złośliwości. W tym przypadku ryzyko postępu nowotworu jest wyższe i odstąpienia od leczenia może oznaczać, że zbyt szybko dojdzie do progresji i  stracimy kontrolę nowotworem. W tym przypadku odstąpienia od leczenia nie jest zwykle możliwe.

Hormonoterapia

Jest jeszcze hormonoterapia. Charles B. Huggins - amerykański chirurg, laureat nagrody Nobla w 1966 roku za odkrycia dotyczące hormonoterapii raka gruczołu krokowego. Zjawisko zaobserwowane przez Charles B. Huggins'a  związane z faktem, że rak gruczołu krokowego podobnie jak gruczoł krokowy jest w dużym stopniu sterowany przez androgeny, czyli męskie hormony płciowe. Androgeny produkowane są przede wszystkim w jądrach tam odbywa się około 95% produkcji przede wszystkim testosteronu. Pozostałe 5% produkowane jest przede wszystkim w nadnerczach. Oba te narządy, nadnercza i jądra, podlegają kontroli ze strony przysadki. Przysadka jest małym narządem, zlokalizowanym na podstawie czaszki i ona wydziela hormony, które pobudzają produkcję, między innymi androgenów właśnie w nadnerczach i w jądrach.
Z kolei funkcja przysadki jest kontrolowana przez inną część mózgu - przez podwzgórze. Hormonoterapia nie może jednak zastąpić leczenia miejscowego. Metoda ta, choć z pozoru lekka, łatwa i przyjemna, nie obciążająca w stosunku do zabiegu operacyjnego, działa jednak tylko na pewien czas i w pewnym momencie może dojść do wyczerpania jej efektów i powstania oporności na tą metodą leczenia i postępu nowotworu.

A co jeśli będzie nawrót choroby nawrót choroby ?
Nawrót choroby nie oznacza, że nie ma już dalszych możliwości leczenia. Być może choroba jest już nieuleczalna, ale nadal możemy życie wydłużyć i poprawić jego jakość. Podstawowe metody stosowane na tym etapie są to: hormonoterapia - kolejne nowe metody hormonoterapii, chemioterapia - głównie wtedy kiedy wyczerpie się hormonoterapii. Ponadto dysponujemy metodami takim jak radioterapia paliatywna. Radioterapia paliatywna może być stosowana albo w postaci napromieniania wioską zewnętrzną, albo stosowania izotopów promieniotwórczych, które są podawane dożylnie i budują się w miejscu gdzie są przerzuty do kości. Wreszcie w każdym leczeniu paliatywnym bardzo ważne jest postępowanie wspomagające zarówno farmakologiczne, czyli polegające na podawaniu leków, jak i wsparcie psychologiczne ze strony rodziny, ze strony bliskich, ze strony profesjonalistów zajmujących się w takim wsparciem.

Przerzuty do kości są najczęstsza lokalizacja przerzutów odległych raku gruczołu krokowego.Jest to najczęstsza lokalizacja również w porównaniu do innych nowotworów. Podobnie częste przerzuty do kości obserwowane są jedynie w raku piersi i w szpiczaku. We wszystkich innych nowotworach przerzuty kostne występują zdecydowanie rzadziej. Te przerzuty kostne są źródłem dolegliwości. Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych rocznie występują one około 350 000 chorych narażających na ból, na cierpienie i również na skrócenie życia. Przerzuty do kości najczęściej dotyczą tak zwanego szkieletu osiowego czyli kręgosłupa i miednicy. Tkanka kostna u zdrowych ludzi nie jest strukturą statyczną. W tkance kostnej dochodzi do ciągłej przebudowy, do usuwania części tej tkanki przez komórki i tak zwane kościogubne oraz do budowy nowej tkanki kostnej przez komórki kościotwórcze. W przypadku przerzutów do kości dochodzi do zachwiania tej równowagi. Wskutek pewnych substancji wydzielanych przez nowotwór dochodzi do nadmiernej aktywacji jednej z tych grup komórek. Jeżeli przewagę mają komórki kościogubne i jest nadmierne niszczenie kości dochodzi do powstawania przerzutów osteolitycznych, czyli mówiąc kolokwialnie dziur. W przypadku przewagi komórek kościotwórczych dochodzi do powstania przerzutów, które charakteryzują się zwiększoną gęstością kostną. Określane jest to jako przerzuty osteosklerotyczne lub osteoblastyczne i taka sytuacja najczęściej ma miejsce w raku gruczołu krokowego.

Pozornie mogłoby się wydawać że taka nadmierna przebudowa kości i ich tworzenie jest korzystne. Jednak ta struktura kości jest nieprawidłowa i mimo tego, że pozornie one wydają się być jeszcze mocniejsze, to tak naprawdę, ze względu na tą upośledzoną strukturę, są one bardziej narażone na urazy i złamania niż przypadku zdrowej tkanki kostnej. Przerzuty do kości to nie tylko sama ich obecność, ale przede wszystkim powikłania tych przerzutów. Przerzuty te zwykle związane są z bólem. Jeżeli ten ból jest bardzo nasilony wskazana może być radioterapia - napromienianie kości. Jeżeli dochodzi do osłabienia struktury kostnej, szczególnie w przerzutach osteolitycznych lub - w mniejszym stopniu - ale również w przerzutach osteosklerotycznych, może dojść do złamania patologicznych, czyli takich złamań które zachodzą przy bardzo niewielkim urazie lub braku urazu. Jeżeli dochodzi do złamania lub zagrożenia złamaniem konieczna może być interwencja chirurgiczna, stabilizacja tego złamania. Jest to oczywiście związane jest hospitalizacja, z zabiegiem operacyjnym.Może również dojść do ucisku rdzenia kręgowego. Rdzeń kręgowy jest to struktura nerwowa, która przebiega w kanale wewnątrz kręgosłupa i ten główny nerw rozprowadza wszystkie nerwy do niżej położonych części ciała.

Uszkodzenie rdzenia kręgowego może prowadzić do zaburzeń funkcji nerwowych  czyli do niedowładów, do porażeń,  zaburzenia funkcji zwieraczy i do bardzo dużego wpływu niekorzystnego na jakość życia chorych.